Reklamy piwa czynnikiem przedwczesnej inicjacji alkoholowej w Polsce – badanie ICŚ

Trzy czwarte niepełnoletnich w Polsce zetknęło się z reklamami piwa. Instytut Człowieka Świadomego publikuje raport „Inicjacja alkoholowa dzieci i młodzieży w Polsce – diagnoza problemu, przyczyny i konsekwencje”.

Powszechna reklama piwa jest jednym z trzech głównych czynników przedwczesnej inicjacji alkoholowej w Polsce. Nie da się przed nią uchronić nieletnich. 77 proc. respondentów badania ICŚ stwierdziło, że spotkali się z reklamami piwa, kiedy byli niepełnoletni.

Trzy główne czynniki przedwczesnej inicjacji alkoholowej nieletnich w Polsce:

• reklama piwa,
• przyzwolenie dorosłych,
• wpływ grupy rówieśniczej.

Im wcześniejsze doświadczenia małoletnich z napojami alkoholowymi, tym większe ryzyko, że jako osoby dorosłe będą pili w sposób szkodliwy. Tak twierdzą eksperci badający zjawisko na całym świecie. Badania Instytutu Człowieka Świadomego wskazują, że pierwszym alkoholem, po który sięgają niepełnoletni, jest piwo. 78 proc. z nich próbowało piwa za zgodą rodziców. Do podobnych wniosków prowadzi 30 lat prowadzonych w Polsce badań ESPAD.

Młodzież przyznaje, że dostęp do piwa jest dla niej najłatwiejszy. 66 proc. nieletnich kupuje je:

• z powodu niskiej ceny i dobrej dostępności w sklepach,
• dlatego, że dorosłym łatwo jest przymknąć oko na sprzedaż piwa małoletniemu.

Wizerunek piwa w oczach młodych jest właśnie taki, jak kreują go piwne reklamy

77 proc. respondentów stwierdziło, że spotkali się z reklamami piwa, kiedy byli niepełnoletni. Do reklam w mediach należałoby dodać sponsoring sportowy i kulturalny, a co za tym idzie obecności piwa na stadionach czy koncertach. Przy tak dużej ekspozycji reklamowej, szczególnie kierowanej do młodych dorosłych odbiorców, niemożliwa jest całkowita ochrona nieletnich przed przekazem reklamowym.

WHO wskazuje, że sponsoring tego typu wydarzeń, często transmitowanych do miliardów odbiorców na całym świecie:

• buduje pozytywne nastawienie do piwa jako kategorii,
• zwiększa jego społeczną akceptację.

Źródło: raport WHO „Reducing the harm from alcohol – by regulating cross-border alcohol marketing, advertising and promotion: a technical report 2022”.

Badanie omnibusowe na panelu Ariadna (TG: 18+, N=1152, kwiecień 2024) pokazało, że reklamy piwa:

• zdaniem 28 proc. respondentów przyczyniają się do zwiększenia spożycia alkoholu w Polsce,
• zachęcają młodzież do picia piwa (22 proc. badanych jest tego zdania),
• nie powinny być dostępne dla nieletnich (tak uważa 26 proc. respondentów),
• powodują, że nawet picie piwa w miejscach publicznych jest bardziej społecznie akceptowane niż jakichkolwiek innych napojów alkoholowych (62 proc. respondentów).

– Mózg nastolatka jest bardziej narażony na kontekstowe sygnały, które najpierw towarzyszą, a potem kojarzą się ze spożywaniem alkoholu, takie jak muzyka, zapachy czy dźwięki. Ta obserwacja ma ogromne znaczenie dla problemu reklamy w otoczeniu młodych ludzi. Szczególnie przez promowany w reklamach atrakcyjny styl życia, któremu towarzyszy picie piwa – komentuje prof. dr hab. n. med. i n. o zdrowiu Marek Krzystanek, jeden z ekspertów raportu ICŚ.

– Szereg badań światowych wskazuje, że w odbiorze nieletnich reklamy napojów alkoholowych zachęcają ich do picia. Tym, co przyciąga i co podoba się młodym, nie jest sam produkt, ale prezentowany w spotach reklamowych styl życia osób pijących. Analiza wpływu reklam na świadomość młodych ludzi wskazuje, że są oni podatni na pozytywne warunkowanie picia alkoholu przez reklamę, a sama reklama pobudza ich ciekawość, zainteresowanie i wywołuje pozytywne nastawienie do alkoholu. Z taką sytuacją mamy do czynienia w Polsce, gdzie powszechna jest reklama piwa, obecna we wszystkich mediach – dodaje Krzystanek.

Pomimo obowiązującego w Polsce zakazu sprzedaży napojów alkoholowych osobom poniżej 18. roku życia niepełnoletnia młodzież nie ma problemu, by je zdobyć

64 proc. respondentów badania ICŚ wskazało, że napoje alkoholowe były dla nich łatwe do kupienia, zanim osiągnęli pełnoletniość. 31 proc. z nich podejmowało samodzielne i udane próby ich zakupu w sklepach. Respondenci badania ICŚ, podobnie jak uczestnicy ESPAD potwierdzają̨, że dla nastolatków najłatwiejszym do kupienia napojem alkoholowym jest piwo.

Łatwość zakupu piwa przez niepełnoletnich wynika w dużym stopniu z większej pobłażliwości sprzedających. W takiej sytuacji są oni skłonni przymknąć oko na zakup napoju o niskiej zawartości alkoholu przez osobę, która nie jest pełnoletnia lub też nie weryfikować pełnoletniości kupującego.

Badana młodzież jest zdania, że społeczeństwo lekceważy piwo, traktuje je zbyt lekko

Stwierdzenie „piwo to nie alkohol” pada często na imprezach, niby żartem, pod adresem kogoś, kto pije tylko piwo. Zdaniem respondentów w starszych pokoleniach jest większe pobłażanie i przyzwolenie na picie piwa. Jednoznacznie pokazują to ich doświadczenia z wczesną inicjacją alkoholową w domu, za przyzwoleniem rodziców (78 proc. badanych miało okazję za zgodą rodziców poznać smak piwa). 65 proc. młodych przyznało również, że ich rodzice bardziej łagodnie traktowali wypicie piwa przez niepełnoletniego niż innego alkoholu.

Eksperci ICŚ wskazują na brak konsekwencji w polityce alkoholowej państwa, szczególnie w obszarze ochrony nieletnich

Z jednej strony rząd w ciągu kilku dni rozprawił się z alkotubkami. Ich pojawienie się na rynku w kolorowych opakowaniach przypominających owocowe musy dla dzieci wywołało społeczne protesty. Z drugiej strony ustawodawca pozwala promować piwo w mediach i podczas masowych imprez sportowych czy kulturalnych.

– Z medycznego punktu widzenia każdy napój alkoholowy – i słaby, i mocny – ma taki sam wpływ na małoletnich. Zawiera bowiem tę samą substancję chemiczną: etanol. Jednak państwo polskie traktuje etanol w piwie w sposób pobłażliwy i wyjątkowy, zezwalając na jego powszechną reklamę, szeroką dostępność, pozwala na promocje cenowe, które wprost są zachętą do kupowania i picia więcej. To wszystko w sposób bezpośredni wpływa zarówno na społeczną percepcję piwa, jak i na jego łatwą dostępność dla nieletnich, a od piwa zaczyna się ich inicjacja alkoholowa – komentuje prof. Krzystanek.

Instytut Człowieka Świadomego (ICŚ) to organizacja pozarządowa zajmująca się tematyką związaną ze zdrowiem publicznym. Instytut został utworzony w 2017 r., a jego misją jest podnoszenie świadomości społeczeństwa na temat profilaktyki i zachowań prozdrowotnych.

Raport można pobrać bez pozostawienia danych ze strony ICŚ.

O badaniu

Badanie „Inicjacja alkoholowa i postawy wobec alkoholu” zostało przeprowadzone przez Delikatesy Badawcze w maju 2024 r. na grupie respondentów w wieku 18–22 lata, N= 656.

Doceniasz naszą pracę?

Postaw espresso redaktorom i pomóż tworzyć jeszcze lepsze treści.