Dark patterns – KE wykryła je w 148 z 399 skontrolowanych sklepów internetowych

Prawie 40 proc. badanych stron e-commerce stosuje praktyki manipulacyjne, aby wykorzystać podatność konsumentów lub ich oszukać. Tak wykazało badanie Komisji Europejskiej i krajowych organów ds. ochrony konsumentów z 23 państw członkowskich, Norwegii i Islandii.

Komisja Europejska i krajowe organy ds. ochrony konsumentów z 23 państw członkowskich, Norwegii i Islandii opublikowały wyniki akcji kontrolnej stron internetowych związanych z handlem detalicznym. Kontrola objęła 399 sklepów internetowych należących do sprzedawców detalicznych. Oferują oni rozmaite produkty: od tekstyliów po artykuły elektroniczne.

W trakcie kontroli przyjrzano się trzem konkretnym rodzajom praktyk manipulacyjnych

Mają one skłaniać konsumentów do podjęcia decyzji, które mogą nie leżeć w ich najlepszym interesie, tzw. zwodniczy interfejs (dark pattern). Do takich zwodniczych interfejsów należą:

• fałszywe liczniki odmierzające czas;
• interfejsy internetowe zaprojektowane w taki sposób, aby skłonić konsumentów do dokonania zakupu, wykupienia abonamentu lub dokonania innego wyboru;
• ukryte informacje.

Dochodzenie wykazało, że 148 stron internetowych zawierało co najmniej jeden z trzech rodzajów zwodniczych interfejsów.

• 42 strony internetowe korzystały z fałszywych liczników odmierzających czas i podawały terminy zakupu konkretnych produktów.
• 54 strony internetowe skłaniały konsumentów do dokonania konkretnego wyboru – od wykupienia abonamentu po zakup droższych produktów lub wybór danego rodzaju dostawy. Robiły to za pomocą grafiki lub opcji wyboru języka.
• Na 70 stronach internetowych ważne informacje były ukryte lub mniej widoczne dla konsumentów. Chodziło m.in. o informacje dotyczące kosztów dostawy, składu produktów lub dostępności tańszej opcji.
• Na 23 stronach internetowych ukryto informacje w celu skłonienia konsumentów do wykupienia abonamentu.

– Nasza akcja kontrolna pokazała, że prawie 40 proc. stron internetowych umożliwiających zakupy przez internet stosuje praktyki manipulacyjne, aby wykorzystać podatność konsumentów lub ich oszukać. Takie zachowanie jest oczywiście niewłaściwe i sprzeczne z zasadami ochrony konsumentów. Obecnie dysponujemy już wiążącymi prawnie narzędziami, za pomocą których potrafimy rozwiązywać tego typu problemy.

Wzywam organy krajowe, aby wykorzystały swoje możliwości w zakresie egzekwowania przepisów i podjęły odpowiednie działania w celu wyeliminowania owych praktyk. Jednocześnie Komisja dokonuje przeglądu wszystkich przepisów dotyczących ochrony konsumentów, aby dostosować je do ery cyfrowej. Ocenia przy tym, czy takie przepisy odpowiednio regulują problem zwodniczych interfejsów – powiedział komisarz do spraw wymiaru sprawiedliwości, Didier Reynders.

Akcja kontrolna objęła też aplikacje na 102 ze skontrolowanych stron internetowych

Również 27 z nich stosowało co najmniej jeden z trzech rodzajów zwodniczych interfejsów. Organy krajowe skontaktują się z odnośnymi przedsiębiorcami w celu:

• skorygowania ich stron internetowych;
• podjęcia w razie potrzeby dalszych działań zgodnie z procedurami danego kraju.

Komisja gromadzi także uwagi na temat trzech dyrektyw związanych z ochroną konsumentów. Chce ustalić, czy zapewniają one wysoki poziom ochrony w środowisku cyfrowym. Mowa o dyrektywie:

• o nieuczciwych praktykach handlowych;
• w sprawie praw konsumentów;
• w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Nowy akt o usługach cyfrowych wprowadzi zakaz stosowania zwodniczych interfejsów na platformach internetowych. Uzupełni on przepisy takie jak dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych lub ogólne rozporządzenie o ochronie danych. Tym samym zagwarantuje usunięcie wszelkich luk prawnych, które pozwoliłyby platformom na manipulowanie użytkownikami.

Ponadto nowa dyrektywa w sprawie lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta zmieniła unijne instrumenty prawa konsumenckiego. Jeszcze bardziej poprawiła ich przejrzystość dla konsumentów dokonujących zakupów w internetowych platformach handlowych.

Akcje kontrolne prowadzi sieć stosująca zestaw wspólnych kryteriów opracowany przez Komisję Europejską.